Modular Synthesis is een vorm van synthese waarbij je zelf de onderdelen van je synthesizer kunt samenstellen. Dit doe je met zogenaamde Modules die je met elkaar verbind door middel van patch kabels (jack kabels).
Modulaire synthese is ontwikkeld in 1963 door zowel Bob Moog als Don Buchla. Tegenwoordig maakt Modulaire synthese en vooral Eurorack zijn opmars in de wereld van de elektronische muziek. In dit artikel vertel ik precies wat je nodig hebt om te beginnen met Modular Synthesis. Ook geef ik je enkele alternatieve opties om kosten te besparen.
5U v.s. Eurorack
Als je denkt aan Modular Synthesis dan denk je aan tot het plafond gevulde kasten met synthesizer modules. Het 5U (22,2cm hoog per module) formaat van Moog is volledig gericht op analoge synthese en heeft dan ook een moddervette klank als gevolg.
Eurorack, ontwikkeld door Dieter Döpfer, is een kleiner systeem van 3U (13,3cm) en bestaat uit zowel analoge als digitale modules ontwikkeld door honderden fabrikanten over de hele wereld.
Vanwege het populaire formaat en de vele fabrikanten is Eurorack een stuk goedkoper dan het 5U systeem van Moog. Daarom raad ik iedereen aan om met Eurorack modulaire synthese te beginnen.
Wat heb je nodig
Om te beginnen met Eurorack heb je 3 dingen nodig.
1. Eurorack Case
Allereerst heb je een behuizing nodig. Je kunt kiezen voor een houten, metalen of plastic behuizing met ieder een ander kostenplaatje. De hoogte wordt aangegeven in U, dit zijn standaard rackeenheden, ook wel HE genoemd.
De breedte wordt aangegeven in HP, ofwel ‘Horizontal Pitch’. Eén HP is 5,08mm breed. Bij iedere module wordt ook aangegeven hoeveel HP de module breed is zodat je precies kunt uitrekenen hoeveel modules er naast elkaar passen.
Hoe verleidelijk het ook is om een rack te kopen van 12U hoog en 126HP breed, ik raad iedereen aan om klein te beginnen. Deze skiff van Behringer is bijvoorbeeld compact én betaalbaar.
Het gevaar van een grote setup is dat je al snel geneigd bent om de case op te vullen met modules, en daar wordt je bankrekening meestal niet zo blij van. Bovendien is het veel beter om een paar modules van onder tot boven te kennen zodat je leert om alles uit je setup te halen.
2. Voeding
Naast een case heb je ook een voeding nodig. Sommige eurorack cases hebben een ingebouwde voeding, maar dat is niet altijd het geval.
Het makkelijkste is om een voeding module te kopen zoals de Endorphin Power.
Let er op dat je voeding voldoende stroom kan leveren voor het aantal modules dat je gebruikt. 1 ampère is voor een skiff meer dan voldoende.
3. Patchkabels
Als laatste heb je nog een aantal Patchkabels nodig. Eurorack gebruikt ongebalanceerde minijack kabels. Deze kabels kan je in verschillende lengtes en kleuren verkrijgen. Met 10cm, 20cm en 50cm kom je al een heel eind.
Eurorack Modules
Zodra je een case, voeding en patchkabels hebt, kun je op zoek gaan naar de Eurorack modules zelf. Er zijn ontzettend veel modules om uit te kiezen. Ga je voor digitaal, analoog of een combinatie?
Vraag jezelf eerst eens af waar je Eurorack voor wilt gebruiken. Wil je gewoon een goed klinkende synthesizer samenstellen of ben je meer op zoek naar experimentele klanken? Wil je het liefst zelf aan knoppen draaien of ga je voor veel modulatie opties?
Laten we eens kijken naar wat je minimaal nodig hebt om toffe klanken te maken.
Oscillator
Allereerst heb je een oscillator nodig, ofwel een toongenerator. Ik stel voor om te beginnen met een digitale oscillator met veel opties. Zelf ben ik begonnen met Plaits van Mutable Instruments.
Dit is een Macro-oscillator met ontzettend veel opties. Je kunt met alleen deze module al aan de slag. Plaits heeft 16 verschillende opties om klanken te genereren waarmee je de uniekste klanken tevoorschijn kunt toveren.
Waar je met een analoge oscillator niet veel meer kunt veranderen dan de toonhoogte en de golfvorm kun je met Plaits ontzettend veel aanpassen. FM-Synthese, sync, supersaws, drums, snaarinstrumenten en zelfs een spraaksynthesizer zitten allemaal ingebakken in deze module.
MIDI to CV Module
Eurorack werkt met spanning. Er gaat een signaal van -10V tot +10V door de patch kabels waardoor modules elkaar kunnen beïnvloeden.
Een oscillator verwacht dus ook een analoog stuursignaal, ook wel Control Voltage (CV) genoemd. Je kunt een MIDI-keyboard dus niet zomaar op een Eurorack systeem aansluiten. Daarvoor heb je een MDI-to-CV-converter nodig.
Dit kan een module zijn zoals de Doepfer A-190-3, maar dit kan ook met een Arturia Beatstep Pro of een Arturia Keystep. Deze midi controllers hebben allebei CV-uitgangen. Dat scheelt weer wat ruimte in je case.
Envelope Generator
Een oscillator genereert normaal gesproken oneindig lang een toon. Je kunt de toonhoogte veranderen met een control-voltage, maar wat je eigenlijk wilt, is dat de toon stopt met spelen als je de toets loslaat. Je hebt dus een Envelope generator nodig.
Op een MIDI to CV-converter vindt je een uitgang voor de toonhoogte met daarnaast een Gate uitgang. Dit is een signaal wat een figuurlijke poort opent en sluit. Is de poort open? Dan hoor je een toon. Is de poort dicht? Dan hoor je niets.
Met een envelope generator kun je vervolgens instellen hoe snel de poort open of dicht gaat. Dit is de klassieke ADSR envelope die je op bijna elke subtractieve synthesizer kunt vinden.
VCA
Het enige wat je nu nog nodig hebt, is een versterker. In Eurorack land noemen we dit een Voltage Controlled Amplifier (VCA). De uitgang van de oscillator verbindt je met de ingang van de VCA. Dit is niets meer dan een volumeknop.
Pas als je de uitgang van de envelope generator verbindt met de control-voltage ingang van de VCA kun je deze volumeknop automatisch besturen. Als je nu een toets indrukt, wordt er een gate signaal verstuurd, welke wordt beïnvloed door de envelope generator. De envelope generator stuurt vervolgens de VCA aan die het volume aanpast.
Met deze 3 modules kun je dus al aan de slag. Het mooie aan Plaits is echter dat deze module al een VCA en Envelope Generator heeft ingebouwd. Deze bied natuurlijk niet zoveel opties, maar het is genoeg om mee te beginnen.
Filter
Een filter is onmisbaar in elke synthesizer. Met het filter kan je de klank vormgeven. Over het algemeen zijn filters analoog maar er bestaan ook zeker digitale filters zoals Warps van Mutable Instruments.
Het filter bepaalt voor een groot deel de klank van een synthesizer. Het leuke is dat je nu zelf kunt bepalen welk filter je wilt gebruiken. Wil je een Moog ladderfilter, een korg MS-20 filter of juist een Polivoks filter?
Je kunt het filter met de hand bedienen of verbinden met de Envelope Generator of een LFO module zoals de Doepfer A-145-4.
Effecten
Als laatste kun je nog kijken naar effect modules zoals delay, reverb en distortion. Effecten zijn zowel analoog als digitaal te verkrijgen en hebben ieder eigen modulatie opties. Ik ben zelf begonnen met Clouds van Mutable Instruments. Dit is een granulaire delay die tegenwoordig is vervangen door Beads.
Kosten besparen
Eurorack is een waanzinnig systeem met ontzettend veel opties. Maar natuurlijk hangt er ook een prijskaartje aan. Als je het allemaal net iets te duur vindt dan zijn er 2 alternatieven.
Software
Het is misschien minder leuk en intuïtief, maar als je op een betaalbare manier wilt beginnen met Modular Synthesis check dan vooral VCV rack even uit. VCV Rack is een gratis Eurorack simulator die werkt op Mac, Windows en Linux en is ideaal om te kijken of Modulaire synthese überhaupt iets voor je is. Het leuke is dat je hier ook een hoop fysieke modules kunt terugvinden, zoals de modules van Mutable Instruments. Ideaal dus om modules uit te proberen zonder een hoop geld uit te geven.
Fabrikanten als Softube en Cherry Audio maken ook uitstekend klinkende software varianten.
DIY Modular Synthesis
Nog een ander leuk feitje van Mutable Instruments is dat alle ontwerpen Open Source zijn. Dat betekend dat iedereen een printplaat kan kopen om zo zelf een eigen module in elkaar te zetten. Als je een beetje overweg kunt met een soldeerbout is dit de manier om kosten te besparen.
Op sites als Thonk en Pusherman kun je printplaten en complete doe-het-zelf pakketten bestellen. Het kost wat tijd en oefening, maar je kunt er ook een hoop van leren. Erica Synths verkoopt nu modules met handleidingen voor mensen die meer willen leren over elektronica. Deze pakketten zijn ideaal voor beginners en mocht er ooit iets stuk gaan, dan weet je precies hoe je dit probleem zelf kunt oplossen.
Toen ik voor het eerst mijn eigen modules ging solderen ging er een wereld voor mij open. Inmiddels heb ik genoeg ervaring opgedaan om al mijn studioapparatuur te repareren. Het is dus zeker de moeite waard.
Plannen
Een hele handige tool om je nieuwe eurorack systeem te plannen is Modular Grid.
Hier kan je alle modules ter wereld vinden en inladen in een rack. Zo zie je precies hoeveel ruimte elke module inneemt en ook hoeveel stroom elke module verbruikt. Super handig dus!
Vragen
Heb je nu vragen over Eurorack of Modular Synthesis in het algemeen? Stuur me dan gerust een mailtje. Of kom een keertje langs in Amsterdam voor een gratis proefles muziekproductie!
